MOTI Breda
VAN GOGH MINI'S
100 kunstenaars, 100 kijkdozen
2 april – 1 augustus 2016
MOTI Museum of the Image
Boschstraat 22 MOTI Museum of the Image
4811 GH Breda
motimuseum.nl
Studies into Asylum
Toen Vincent van Gogh in mei 1889 opgenomen werd in Saint-Paul-de-Mausole, een krankzinnigengesticht in St. Remy in Zuid-Frankrijk, kon niemand bevroeden dat hij hier, in een piepklein kamertje op de eerste verdieping van het gesticht een aantal van zijn mooiste landschappen zou gaan schilderen.
Vrijwel meteen na aankomst in in het gesticht pakte Vincent zijn penselen weer op. Maar omdat hij, op last van de behandelende arts, nog niet buiten de muren het gesticht mocht komen, nam hij genoegen met dat wat wel voorhanden was. Ook kreeg hij een extra kamer op de eerste verdieping toegewezen.
Wanneer je het raam in die kamer met uitzicht op het ommuurde land eenmaal gezien hebt, dan wekt het verbazing en bewondering dat het beperkte uitzicht vanuit het hoge raam met spijlen Vincent niet belemmerde om weidse landschappen te schilderen die zinderen van kleur en leven.
Zelf zegt hij daar aan het begin van de zomer van 1889 over: 'Door het getraliede venster heen kijk ik op een ommuurd korenveldje, een perspectief à la Jan van Goyen, waarboven ik 's morgens de zon in al haar glorie zie opkomen.' Pas enkele maanden later, in september, schrijft hij wanneer hij naar 'Korenveld met maaier' kijkt, een van de schilderijen die hij vanuit de kamer met het getraliede raam maakte: 'Wat gek, te bedenken dat ik dat zó gezien heb tussen de grijze tralies door van een cel.'
Vincent verbleef precies een jaar in het gesticht Saint-Paul-de-Mausole, van mei 1889 tot mei 1890. Toen hij, aanvankelijk onder begeleiding, buiten de muren van het gesticht mocht komen, begon Vincent de directe omgeving van het oude kloostercomplex te tekenen en te schilderen.
Uitgangspunt voor de kijkdoos Study into Asylum is de kamer met van tralies voorzien raam op de eerste verdieping in Saint-Paul Asylum.
Studies into Asylum
Peepshow No 1
karton, potlood en gemengde techniek
17,5 x 27,5 x 10 cm (lxbxh)
Studies into Asylum
Peepshow No 1
16 februari 2016
Studies into Asylum
Peepshow No1
17 februari 2016
Studies into Asylum
Peepshow No 1
18 februari 2016
Studies into Asylum
Peepshow No 2
21 februari 2016
karton, potlood en gemengde techniek
17,5 x 18,8 x 36,5 cm (lengte x breedte x diepte)
camera obscura projectie
2016
14 x 14 cm
Studies into Asylum
Peepshow No 2
24 februari 2016
Lotgenoten in geel en blauw
Nu ik Jan Hulskers 'Lotgenoten' gedeeltelijk herlees, begrijp ik dat Vincent zelf ook verbaasd was over het feit dat hij een flink aantal landschappen schilderde vanachter de tralies van zijn kamer -in het krankzinnigengesticht Saint-Paul-de-Mausole- en geen enkele keer die tralies zelf afbeeldde. Hij had ze dwars voor en over het landschap kunnen zetten, als een Barnett Newman avant la lettre. Maar hij deed het niet.
Grappig genoeg was het hem zelf ook pas naderhand opgevallen dat hij de tralies steevast wegliet. Aan het begin van de zomer van 1889 heet het nog: 'Door het getraliede venster heen kijk ik op een ommuurd korenveldje, een perspectief à la Jan van Goyen, waarboven ik 's morgens de zon in al haar glorie zie opkomen.' Pas enkele maanden later, in september, schrijft hij over het schitterende schilderij 'Korenveld met maaier' -een van de schilderijen die hij vanuit de kamer met het getraliede raam maakte: 'Wat gek, te bedenken dat ik dat zó gezien heb tussen de grijze tralies door van een cel.'
Je zou Johannes Vermeer en Vincent van Gogh beiden in een heel andere traditie binnen schilderkunst kunnen plaatsen, maar met evenveel recht plaats je ze naast elkaar: als lotgenoten in geel en blauw, als observanten van het licht. Het woord observatoren was hier ook op zijn plaats geweest, maar gezien de etymologie van het woord observant past dat laatste hier ook reuze mooi: 'een kloosterling die aan de oorspronkelijke regels vasthoudt.' Saint-Paul-de-Mausole was immers een voormalig klooster, waar de zustertjes nog altijd de vrouwelijke patiënten verzorgden, waar elke zondag de mis werd gevierd, waar Vincent als een monnik in zijn cel maar bleef kijken naar het over de akkers wandelende spel van licht en schaduw.
Wat een crime is het trouwens om een goed werkende camera obscura te bouwen. Filmpjes zat op YouTube, maar scherpte en helderheid, afstand en lichtval, het blijft verdomd lastig om die goed te krijgen. Nu nog een olijfboom in elkaar knutselen en een flinke witte wolk en het geheel zou als repoussoir zo in 'Gezicht op Delft' gezet kunnen worden. Wel jammer dat je dan de stad niet goed meer ziet.
