Lieve Edith,
De meeste rooms-katholieken hebben het niet zo op de meest eigentijdse kunst; de joden zijn verdeeld, maar doorgaans eerder geneigd tot modernismen dan katholieken. Dat zal wel komen omdat de roomsen eindeloos veel meer macht hebben dan de joden. Jullie joden vormen een eigenaardig volkje. Dom kun je jullie zekere niet noemen, gewiekst zijn daarom sommigen van jullie in hoge mate, maar vooruitstrevend bij uitstek. Ik begrijp dat Adolfus zich zorgen begint te maken over het joodse volk dat een vraagstuk heet. Het huwelijk tussen joods en rooms zoals jij dat voor je ziet zal hij zeker niet begrijpen tenzij ik het hem uitleg.
Je weet Edith, dat velen van jullie luizenvolkje grote wereldbankiers zijn en wereldverbeteraars, meestal socialisten en communisten en dat de kunstenaars onder de joden alle peilers onder de beschaving wegslaan met de sloophamer die Ons Friedrich Wilhelm Nietzsche jelui aanreikte? Je weet Edith, dat ik dit niet zelf vind, niet denk, niet eens durf te denken, omdat ik niet geloof dat het bloed van de Heere Jezus per se meer aan jullie handen kleeft dan aan dat van alle anderen, dat ik niet per se denk dat jullie bij een hedendaags forensisch onderzoek allemaal de klos zijn, schuldig, behoorlijk schuldig, onnavolgbaar schuldig? Ik denk niet dat ik dat geloof. Maar wel moet je begrijpen dat men dat toen dacht, ik bedoel in 1900 en een paar jaar daarna, zeg een veertigtal jaren later of nog langer.
Want het idee dat jullie joden een veel te grote vinger in de pap hebben, in de wereld, als je het afzet tegen de omvang van jullie volkje tegen dat wat je in de melk te brokkelen hebt, zowel aan de kapitalistische kant van het spectrum als aan de demonische kant, of andersom, ik bedoel dat je het woordje duivels of demonisch met gemak van plaats kunt wisselen, maakt bar weinig uit, beter nog, noem beide zijkanten van het spectrum kwaadaardig, dan is jullie invloed hoe dan ook grotesk. Ik zag dat een keer toen ik in Berlijn was. In het Joods Historisch Museum. Imposant gebouw wel van Daniel Liebeskind, maar of het de holocaust recht doet? Mij is het te esthetisch, te monumentaal. Had iets claustrofobisch gemaakt zoals alleen Ilya Kabakov dat kon. Of jullie eigen Franz Kakfa. Gewoon een labyrint, van rottend hout, met openbare pisbakken en nergens een uitgang, zeker geen vluchtroute. Bij de ingang werd mijn sleutelbos met klapmes in beslag genomen, maar gelukkig kreeg ik alles terug.
De meest eigentijdse kunst is ook een joods vraagstuk. Ik wil er liever niet over uitweiden, maar in Duitsland en de Anschluss stikte het op alle vlakken zo erg van de Joodse artiesten dat ik wel begrijp dat een Wappie daar iets achter zoekt, eerder iets dat niet deugt dan deugt. Laat ik vooral geen manen gaan oplepelen, want er komt beslist geen einde aan, iets dat me ook mateloos irriteerde in dat museum. Voor ons is het uiteraard al helemaal niet zo heel leuk dat jullie met zo weinig waren maar indertijd en nu nog steeds zoveel in de melk te brokkelen hadden en ondertussen zo'n naargeestig klein volkje zijn dat je niet goed snapt dat de nazi's het met hun grote grondigheid en moderne hulpmiddelen niet goed wilde lukken om aan die hegenomie een bevredigend einde te breien, want ook na de oorlog bleef het hommeles. Wat is dat och Edith? En toch wil ik proberen jullie te redden, het liefst jou en Rosa, maar desnoods iedereen.
Help me, als je wilt, uit te vogelen wat ik zeg over modernistische stromingen in de Weense kunst. Omdat ik niet goed weet wie er in de toelatingscommissie zit, is het behoorlijk lastig om een strategie uit te zetten. Moet ik Adolfus aanmoedigen om zich te oriënteren op de avant-garde en kan hij daarmee aanmeldingspunten scoren of is de academie conservatief of wellicht zelfs reactionair en is het beter dat hij volledig zwijgt als het gaat over allerhande vernieuwingen? Ik zeg dit niet om niet Edith, ik zeg dit omdat Adolfus, als hij geen talent heeft, niet over voldoende competenties beschikt, zich beter kan wenden tot de opkomende expressionistische stromingen in het Duitse Rijk dan op de Habsburgse nieuwigheden. Als je niet echt goed kunt tekenen of schilderen, maak je mijns inziens meer kans om aangenomen te worden wanneer je uit de eigen ziel put, noem dat desnoods het onderbewustzijn, dan wanneer je probeer de klassieke werkelijkheid zo goed mogelijk na te boosten. Mijn indruk is dat Adolfus het geduld niet heeft voor de nabootsing, wel voor de zelfexpressie.
Morgen stuur ik je het vervolg op de aanmoedigingsbrief. Ik ga daar nader in op de 'entartete Kunst'. Wellicht zag jij de tentoonstelling daarover in München? Zou mooi zijn. Vertel erover. Hoe dichter de ervaring bij de bron hoe authentieker.
Liefs jouw Joseph
NB Bij ons zijn de Magnolia en Japanse Kers alweer op hun retour, hoe is dat in Birkenau? Jullie lopen een week voor of achter; ik kan dat niet onthouden.
