Oude vriend schrijft novelle II
Het aangezicht van de novelle 'Over leven', zouden we het liefst even willen parkeren, tot nader order. We wilden ons richten op de tekst aan de binnenzijde waar het om te doen is. Maar dat negeren van de cover kan niet goed; de ziel ontvouwt zich ook in het gelaat, in het aanschijn dat tot diep in de ziel leidt. Elke afbeelding op elke cover is de uiterst extraverte en kokette bloem die lonkt naar het aanvliegende insect of de boel liever van zich afhoudt, liever niet door iedereen gelezen wil worden. Het gepresenteerde beeld spreekt tot de verbeelding of stoot af. Je koopt het of laat het liggen. Zoiets gaat in een deel van een seconde en meestal onbewust. Uitgevers weten dat.
Zoals slimme dichters geen illustraties in hun dichtbundels willen hebben, pal naast het gedicht, zo slim zijn prozaschrijvers natuurlijk ook. Alleen de titel moet aanlokkelijk zijn, de rest leidt slechts af van de zaak: de taal en het daarin vervatte narratief. Zo niet dit boek. Het wil zeer nadrukkelijk iets zeggen, zowel middels de iconografische motieven alsook door de gekozen stijl van illustreren. De omslag die op de achterzijde gewoon doorloopt is een - vermoedelijk digitale - tekening, zowel in kleur als in vorm is de wereld sterk gereduceerd, misschien zou je zelfs kunnen zeggen vereenvoudigd. Wat er precies wordt afgebeeld bewaren we even.
De titel van de novelle 'Over leven' is bijna net zo sober als de afbeelding op de buitenkant van het boek maar eindeloos veel neutraler. Kocht iemand de e-reader in plaats van het in het vlees geïncarneerde boek, dan zou men de cover wellicht niet zien en meteen beginnen met de tekst die begint met twee citaten en een paar opdrachten. Wellicht vergeet de e-reader die te consumeren of slaat die ongeduldig en doelbewust over om onmiddellijk te beginnen aan hoofdstuk 1. Ook de inhoudsopgave werd overgeslagen want we zien het verhaal zich ook heus wel ontvouwen zonder dat, zoals iedereen op Netflix de intro's liever skipt omdat die kijken tijd kost en zoveel geduld en tijd heeft een normaal mens nou ook weer niet.
Wat ik bedoel met deze lange aanloop te zeggen is dat er geen ontkomen is waar het boek over gaat. Vergeet de omslag, vergeet de opdrachten, de inhoudsopgave, vergeet voor het gemak ook even de uitgever en nog is volmaakt duidelijk waar het in het Duits en Nederlands tegelijkertijd heen gaat: 'Dank sei dir, Herr. Palmzondag 2 april.' Gemakkelijk te vertalen in: 'Dankzij jou, Heer.' Was een beetje gezond atheïst of scepticus met een neiging naar taal na het doorlopen van alle intro's nog niet afgehaakt, dan toch nu wel.
Het ligt hen er allemaal veel te dik bovenop: De witte reus Cristo Redentor, je weet wel, die uit Rio de Janeiro, met wijd uitgespreide armen boven de klassiek roomse bakstenen kerk, om iedereen welkom te heten, de donkere nacht die valt, de pelgrim die de weg alleen nog vindt omdat het licht vanuit de geopende deur vraagt om binnen te komen, het slingerende landweggetje ernaartoe. Wie onder de geletterde, doorgewinterde godsdiensthaters wenst nog ook maar een jota of titel verder te lezen?
Bedoeld of onbedoeld, de sceptici en cynici een flinke slag voor, luidt de eerste zin van het hoofdstuk: "Het roestige toegangshek knarst en piept en opent zich met tegenzin, alsof het wil zeggen: wat moet je hier?" Onmiddellijk wordt stelling genomen tegen allen die durfden binnen te treden, wellicht met een luchtig subtiele verwijzing naar Dante's hoofdpersonage uit 'De Goddelijke Komedie' die zoveel moeite deed de bepaald niet helder verlichte, weinig uitnodigende hellemond, de toegang tot de hel te vinden.
Aan de wand staat geschreven: 'Laat varen alle hoop, gij die hier binnentreedt.' (Italiaans: 'Lasciate ogni speranza, voi ch'intrate.')
Ik denk dat de meeste verlichte consumenten van Nederlandstalige literatuur niet eens tot deze eerste zin doordrongen; voor hen immers is allereerst het christendom de hel - met de wereldvermaarde omkering van hun huisfilosoof Friedrich W. Nietzsche in het achterhoofd - en dus penetreer men deze tekst liever niet verder. De argeloze pelgrim die haar alter ego vindt in het schaap afgebeeld op de achterzijde doet dat wel. Hilda opent het gammele hek dat op sterven na dood is en loopt door: "[...] wat moet je hier? Voor Hilda is dat geen vraag. Ze is bijna op de plek van haar bestemming: het graf van haar ouders."
