Adolf Hitler op schoot bij Jezus Christus?
Het nooit verschenen artikel in dagblad Trouw - DEEL 2
Dagblad Trouw, om diverse redenen mijn favoriete Nederlandse krant, stuurde mij een kleine twee maanden een journaliste om te gaan schrijven over het meest perverse beeld dat ik ooit maakte: 'The Killing'. Het verbaasde mij hooglijk dat Trouw zulks aandurfde, maar goed, men durfde en dan zeg ik geen nee, zeker niet tegen een kwaliteitskrant die de confessie vertegenwoordigt die ook veel te diep in mijn ziel verankerd ligt om daar ooit nog helemaal uit te worden verwijderd.
Eenmaal geschreven en door mij gecorrigeerd, kwam er ook nog een fotograaf langs om de onnozele kunstenaar met laffe teef voor het pornografische beeld te vereeuwigen: Hitler met Jezus op schoot of misschien eerder andersom: Jezus met Hitler op schoot.
Dat ik mij zo boos maakte, en nog steeds maak, is de manier waarop dat dagblad meende het artikel met een druk op de censuurknop meende te kunnen cancelen. Er kwam geen tweede herzien versie van het artikel, nee, er werd geen enkele poging ondernomen het artikel te herschrijven, er werd niet gevraagd of ik bereid was tot een tweede interview. Het artikel was, aldus de krant, hartstikke goed geschreven, het beeld was ook al hartstikke goed, maar de uitleg van de kunstenaar was, aldus Trouw, teleurstellend. Het werk was slechts 'een persoonlijk contemplatiestuk' van de artiest en de kunstenaar kon het werk 'niet volledig rationaliseren'.
Ook na raadpleging van alle teksten op de blog kwam de commissie niet tot ander inzichten. Erg jammer, want ook al is het ten ene male waar dat een kunstwerk zich nooit helemaal laat rationaliseren, iets wat iedereen weet die ervoor heeft doorgeleerd, het is onwaar dat het werk slechts een persoonlijk contemplatiestuk is. De laatste is het wel, maar niet alleen. Dat kan iedereen die naar een afbeelding van het werk kijkt onmiddellijk zien. Di werk is niet voor de poes, is ook geen hapklare brok voor op een nuchtere maandagochtendmaag, de dag dat Trouw meende een leuk en licht prikkelend artikel over hedendaagse kunst het licht te kunnen doen zien.
De hamvraag is of de hedendaagse mens in staat is tot onpersoonlijke contemplatie, laat staan net na het afgelopen weekend. 'The Act of Killing', meeste ambigue, meest duistere werk dat ik ook maakte. Maar om dat te zien hoef je echt niet ergens voor te hebben doorgeleerd. Die diepe, diepe duisternis toont het werk bij de allereerste contemplatie onmiddellijk en moet dus ook zichtbaar zijn geweest voor een chef-redacteur van een gerenommeerd dagblad als Trouw. Dat de krant een stagiaire stuurde die er 'wel een leuk stukje' over zou schrijven op een maandagochtend na 4 en 5 mei is een kinderlijk onprofessionele inschattingsfout.
Dat het artikel onmiddellijk werd gecanceld en er geen enkele nieuwe poging werd ondernomen het duistere maar urgente beeld alsnog over het voetlicht te krijgen, geeft aan hoezeer ook dagblad Trouw is afgedaald tot een oppervlakkigheid die de krant zelf voortdurend meent te bestrijden in de naam van een hoog ontwikkeld ethisch bewustzijn. Als iets dat bewustzijn flink doet kraken is dat The Act of Killing.
Hieronder volgen de aanbevelingen aan het 'hele' dagblad. Immers, niet alleen de chef-redacteur maar ook de hoofdredacteur gaf, na het lezen van mijn kritische noties, geen enkele krimp. Men is duidelijk volledig ongevoelig voor kritiek. Het heet slechts: 'Het gebeurt wel vaker dat er een artikel niet wordt gepubliceerd.' Het getuigt van een groot onvermogen in de eigen ziel te kijken, iets dat je juist van deze krant zou verwachten. Maar goed, dat zal Trouw vaker worden verweten en daarom vindt ze het fijn en professioneel dat ze 'eelt op de ziel' heeft.
AANBEVELINGEN VAN EEN KUNSTENAAR AAN DAGBLAD TROUW
('Wie oren heeft die hore.')
1. HET KUNSTWERK
Kijk eerst eens heel goed en heel lang naar het kunst werk dat een enthousiaste journaliste aan u voorlegt. In dit geval had u beslist kunnen weten dat dit nooit geen gemakkelijke opgave kon worden.
2. DE JOURNALIST
Mocht u toch overgaan tot het uitzenden van uw journalist, bedenk dan of het de juist persoon wel is. Mijn inschatting is dat dit onderwerp voor de gestuurde journalist veel te hoog gegrepen was. Ik denk niet dat het onderwerp c.q. het beeld voor mij te hoog gegrepen was: noch in het maken noch in het in woorden omcirkelen van het beeld. Aan mijn kaliber ligt het echt niet, zeg ik, zogenaamd zelfverzekerd.
3. HET KERKELIJK EN KOSMISCHE JAAR
Let ook goed op voor welke dag van de week, voor welk jaargetijde en ook voor welk format een artikel is. 'The Act of Killing' laat zich niet lezen op een vrolijke maandagochtend een week of wat na de 4 en 5 mei herdenkingen. Het is veel eerder geschikt voor een essay op de vrijdag in maart, dan voor een leuk stukje over religieuze kunst op een maandag aan het einde van de meimaand. Sorry dat ik dat moet zeggen, maar het gaat hier niet om mijn inschattingsfout maar die van Trouw.
4. VISUELE COMMUNICATIE 1
Verwacht nooit van een beeldend kunstenaar dat hij (of zij) het werk in taal kan uitleggen. Met een beetje geluk kan de kunstenaar het beeld in taal redelijk omcirkelen, maar uitleggen is er echt niet bij. Een kunstenaar immers maakt een visueel beeld, anders had ie wel een boek geschreven. Denken dat een kunstenaar dat wel moet kunnen is typisch en bijzonder hardnekkig protestants denken: het woord heeft het primaat, ouderwets gezegd: het schilderij is slechts een illustratie bij de Heilige Schrift.
5. VISUELE COMMUNICATIE 2
Verwacht van een kunstenaar nooit meer dat hij of zij het beeld wil uitleggen. De sport is naar de smaak van de meeste kunstenaars immers dat de heengezonden journalist niet primair de kunstenaar bevraagt maar het beeld zelf en dus dat de op pelgrimage gezonden journalist zelf diep nadenkt en zoekt naar formuleringen, naar vragen en naar antwoorden. De kunstenaar zelf had allang diep nagedacht en besloot dat het hier wel degelijk ging om VISUAL THINKING. Het visuele beeld is namens de kunstenaar vraag en uitleg in een en dezelfde adem. De kunstenaar besloot ooit om te communiceren via het visuele beeld. Dat ie in een interview toestemt, wil nooit betekenen dat ie het beeld bevredigend omzet in taal.
6. DE ARGUMENTATIE
Denk een beetje langer na voordat u uw argumentatie om een artikel niet te plaatsen op papier zet en de bal volledig bij de tegenvallende verwoording van de kunstenaar legt. De bal immers kan ook bij de uiterst professionele krant zelf liggen i.p.v. bij de uiterst professionele kunstenaar. Ik wil de Heere Jezus niet nog eens aanhalen, dat wordt vervelend, maar onze protestantse cultuur leerde ons wel de hand in eigen boezem te steken, voor de waarheid te gaan, op zijn minst gedeeltelijke schuld en toerekeningsvatbaarheid te bekennen. Dat gebeurt nu helemaal niet en dat vind ik, met alle egards voor Trouw, best wel een beetje onprettig. In de verte doet het me denken aan dat wat nu bij het CDA speelt, u snapt de vergelijking. De luis heeft het gedaan niet de grizzlybeer.
7. DE VASTE AANSTELLING
Het zou fijn zijn als u zich in de toekomst voortdurend
rekenschap gaf van het feit da u beiden een vaste
aanstelling bij dagblad Trouw, van pakweg 4 of 5 dagen in de
week, en dus steeds wordt doorbetaald. Zelf wordt ik niet
doorbetaald. Het onderhavige geval heeft me inmiddels een week
tijd gekost zonder dat het iets oplevert, niet eens uw
mea culpa. De spreekwoordelijke hand in eigen
boezem. Ook dat is best een beetje cru of wrang.
