Lieve Edith,
Mijn vriend was hier, met zijn vrouw. Of had ik dat al verteld? Ze hadden een doosje met vier tompoucen meegenomen. Ik heb er drie opgegeten en eentje aan Jeanne gegeven die gisteren moest werken en vroeg of ik mee ging wandelen in de tuin. Ik zei dat ik alleen mee wilde als er niemand anders meeging en dat was in orde. De meeste lui hier sporen niet en mijd ik als de pest. Ze zitten onder de pillen en slaan wartaal uit en geloven vurig in dingen die niemand anders ooit zag. Waarom ik over Jeanne begin weet ik niet, want het was een behoorlijk suffe wandeling. Ze was ongesteld en haar vriend had stampij gemaakt.
Afgelopen week, toen het zo warm was, heb ik op verzoek van mijn vriend in Fotoshop een paar schetsontwerpen gemaakt voor een nieuw werk. Er is een tekening die iedereen reuze mooi vindt: 'From One Generation to the Next'. Mijn vriend wilde daar een litho van maken die misschien wel goed zou verkopen, want de tekening zelf verkoop maar niet. Dat is, denk ik, omdat daar twee shrunken heads op staan die aan een ketting om de nek van twee zwarte meisjes hangen. Dat had ik natuurlijk niet moeten doen, maar ik vond het met het oog op het concept van dat ding belangrijk dat ze aan die folkloristische kettinkjes hingen om de nek van die freules.
Mijn vriend begint al aardig uit zijn depressie, de zoveelste, te krabbelen. Zijn vrouw heeft hem helemaal naar Diepenheim gereden, een uur rijden vanaf Arnhem, om 'op steen' te kunnen tekenen. Ik moet eerlijk zeggen dat hij dat verdienstelijk doet. Op steen heeft hij een rustige, klassieke hand van tekenen met zo nu en dan een paar slordige lijnen of vlekken erin die het minder steriel maken. Hij zegt dat in Deep'n, zoals zijn vrouw die Twents is en in het dorp ernaast werd geboren Diepenheim noemt, een fijne lithowerkplaats is: onder de grond, koel, rustig, bier in de koelkast. En dat er een Amsterdamse steendrukker speciaal voor uit Gomorra komt om de litho te drukken, want dat kan mijn vriend niet. Lithograferen moet een gecompliceerde en lastige druktechniek zijn. Het zal best.
Afgelopen maandag kwam er een echtpaar de kelder in Deep'n binnen gelopen toen mijn vriend mijn Fotoshopcollage aan het overzetten was op een enorme steen. Ik geloof drukgang nummer vier. Het stel wilde de litho graag kopen, maar wilde nog wel graag zien of die laatste drukgang, als het de laatste is, nog iets zou opleveren dat de prent in drie drukgangen nog niet had. De mevrouw vroeg wat het beeld betekende. Mijn vriend: 'Het gaat over het verstrijken van generaties homo sapiens sapiens, een moeder van een moeder, uit een moeder uit een moeder, kind van kind van kind, kind uit kind, en over onze gemeenschappelijke afstamming uit Afrika. Toen we nog allemaal pikzwart waren, of in ieder geval, behoorlijk donker en harig.' Zoiets had hij gezegd en dat viel me mee, als het waar is dat hij zo goed uit zijn woorden kwam.
De mevrouw vertelde dat ze al heel lang op zoek was naar een 'Sint Anna te Drieën'. Katholiek van geboorte wist ik toch echt niet wat dat moest voorstellen. Mijn vriend vertelde. Hij was, zei hij, 'aangenaam verrast' dat ze de link tussen de litho en het voortdurend en onherroepelijk opschuiven van generaties had weten te leggen, maar dat kan ook door de titel komen. Ronduit verbijsterd had het hem dat ze begon over Sint Anna. Zij is de oma van Jezus van moeders kant. Nooit over nagedacht dat Jezus ook een opa en een oma had, of van elk twee, als je de papa en mama van Joseph de timmerman meetelt. Op Anna's schoot zit Maria die op haar schoot de baby-messias vasthoudt. Baby uit baby uit baby.
Maar nu komt het, Edith. De mevrouw, die wit was, blank zeg je niet meer, vertelde dat zij een aantal jaren geleden oma was geworden van een heel donker kleinkind, een meisje. Zeg ik dat goed? Oma is wit als sneeuw, haar dochter is wit als sneeuw, haar kleinkind is zwart als roet. Zeg ik dat wel goed, Edith? Misschien zeg ik het niet netjes, niet hedendaags genoeg. Ik twijfel daaraan, weet ook niet meer hoe mijn vriend het formuleerde, hoe die mevrouw het precies zei. Er gaat zoveel verloren bij mondelinge overlevering. Hoe het ook zij, het beminde kleinkind had een donkere vader die uit het zicht was verdwenen. Zeg ik dat goed Edith? Zeg ik dat goed? Maak ik niet alweer een cruciale fout?
Snap je nu hoe het zit? De mevrouw koppelde de onlosmakelijke bloedband van de Sint Anna te Drieën aan de menselijke huidskleur die eveneens onlosmakelijk verbonden is met het bloed dat door de aderen stroomt. Of moet ik 'genen' zeggen, Edith? Het fonkelnieuwe kleinkind had het, nu ze wat ouder werd, moeilijk met het feit dat haar moeder en oma allebei wit waren en zij niet. Dat de hele familie wit was. Maar dat ze toch een echt kind uit haar moeder uit haar oma was, zoals die Russische poppetjes die uit elkaar groeien. Ik weet niet meer hoe dat veel gekochte souevnir heet. De mevrouw was diep ontroerd door de prent, mijn vriend geraakt door haar verhaal en ik content, omdat het, al dat werk, uiteindelijk allemaal uit mijn koker komt. Eigenlijk zijn wij van homo erectus toch allemaal net dominostenen die achter elkaar omvallen. Het enige dat al die generaties een halt toe kan roepen is de totale vernietiging van de mensheid, iets dat ik wel voor me zie.
Lieve Edith, schrijf me eens wat vaker. Ik beloof dat ik al je brieven zal bewaren en er niet, zoals Vincent, de kachel mee aanmaak. We mogen hier in huis toch geen vuur op de kamer. Binnen niet eens roken. Vertel me Edith, hoe het is om de laatste generatie te zijn? Vertel me wat er zou zijn gebeurd wanneer jij niet met Jezus Messias was getrouwd maar met een rooms blonde arier? Wat als je gewoon keurig rooms-katholiek was getrouwd en katholieke kinderen had verwekt? Het had geen zier uitgemaakt. Of ze nou, jouw denkbeeldige kinderen, in jouw eveneens denkbeeldige Messias geloven of niet, uiteindelijk stroomt er altijd Joods-Messiaans bloed door hun aderen en daar zocht men in Duitsland indertijd een oplossing voor, een nette, logistiek galante, definitieve oplossing, zodat dat geratel van omvallende lithostenen tot oneindige rust kon worden gebracht.
Tot gauw!
Liefs Joseph
NB Houd jij ook twee minuten stilte vanavond? Of ga je er doorheen zitten schreeuwen omdat het broedervolk der Palestijnen wordt uitgemoord? Of is het geen genocide wat nu in Gaza gebeurt? Ik vraag het jou. Bij ons is het vandaag dodenherdenking, maar bijna niemand heeft zin om dode Joden te herdenken, is mijn indruk.
