Onmenselijke spelletjes opgewekt naspelen
Een van de meest onthutsende documentaires van de laatste 10 jaar is zonder enige twijfel 'The Act of Killing' [1] van Joshua Oppenheimer uit 2012. Uiteraard gaat het hier om mijn private bevinding.
In de film zie je hoe Indonesische 'oorlogshelden' hun in de jaren zestig van de vorige eeuw gepleegde gruweldaden nogal vrolijk naspelen en opnieuw beleven. Een soort re-enacten. Je kunt ook zeggen dat ze die gruweldaden opnieuw begaan want spijt van hun daden hebben ze geen moment. Ze zijn uitermate trots op wat ze als jonge mannen presteerden en lachen vrolijk naar elkaar en naar de regisseur en zijn niets ontziende oog.
Geen haar op het hoofd heeft spijt, geen centje voelt pijn. De oude, bijna kale heren worden in hun eigen land immers gezien als 'helden', die Indonesië hebben gevrijwaard van een gewelddadige machtsgreep van de communisten. Ze kunnen rekenen op luid applaus van jongere generaties die geen kwaad geweten hebben en leven in het meest onschuldige stukje paradijs op aarde.
Dat een regisseur met de naam 'Joshua Oppenheimer' deze film maakt is om voor de hand liggende redenen is niet zo vreemd. Ik heb het niet uitgezocht, maar ik neem aan dat zijn private geschiedenis nauw verbonden is met de Shoah, zoals de geschiedenis van Steven Spielberg dat is. Je kunt je eigen afkomst en geschiedenis negeren of verstoppen, je kunt er ook het beste van maken. En dat beste is het slechtste in de mens genadeloos in beeld te brengen. Dit zijn wij, dit is de mens. Zie de mens.
[1.] Co-regisseurs: Christine Cynn en een anoniem gebleven Indonesiër.
