Beste Joseph,
Jouw vriend heeft blijkbaar mijn contactpersoon weten te bereiken want ik
zit hier nu met een stapel gescande en opnieuw uitgeprinte vellen papier
(ik heb geen brievenbus in dit oord dus alles gaat via mijn oude desktop
computer die op raadselachtige wijze bestand lijkt te zijn tegen het
vochtige klimaat van mijn eindeloze verdwaalplek). Het is dus die brief
van jou waarin gesproken wordt over ene Edith Stein. Ik heb haar
opgezocht, het lijkt me een boeiend persoon en in zekere zin een ware
Hakketesse. Ik moet je wel teleurstellen; ik ben niet Edith Stein. Maar
eerlijk gezegd heb ik er geen enkel probleem mee als jij wil geloven dat
ik dat wel ben. Misschien ben ik wel meer Edith dan ik zelf in de gaten
heb….
Over jouw vraag wat een heks of Hakketesse nu precies is heb ik lang
nagedacht. Ik denk dat het afhangt van een aantal factoren, waarvan ik er
een paar zal uitlichten.
Zelf zie ik overeenkomsten met andere gemarginaliseerde groepen die een
scheld- of negatief bedoelde naam als geuzennaam adopteren; de lading van
het woord en ook de betekenis veranderd afhankelijk van wie het woord
gebruikt. Een vrouw die zichzelf heks noemt heeft bij dat woord andere
kwaliteiten en aspecten in gedachten dan een leerling die zijn onderwijzer
“heks” noemt.
In mijn huidige persoonlijke interpretatie zie ik de benaming “heks”
vooral als een titel die ingezet kan worden op twee manieren;
Kracht-gevend: voor vrouwen en vrouwelijke personen die zich afzetten
tegen de status quo en daarbij gebruik maken van magie. De term magie moet
je in deze context niet te letterlijk opvatten; een bepaalde actie op
straat uitvoeren, een handeling die mensen uit hun dagelijkse sleur trekt,
kan ook magisch zijn. Er zijn momenteel veel kunstenaars die zich verdiept
hebben in het thema “hekserij” en hun eigen “Hakketessigheid” inzetten
voor bijvoorbeeld performances.
Ontkrachtend: voor vrouwen die handelen buiten de norm of weigeren zich te
committeren aan een bepaalde norm en daardoor verstoten worden uit de
groep. Door ze neer te zetten als heks worden ze gedemoniseerd en wordt
het mogelijk om (gewelddadig) op te treden tegen hun ‘ongehoorzaamheid ‘.
Die ongehoorzaamheid is soms slechts gesuggereerd en niet bewezen, zoals
in het hedendaagse geval van een Indiase vrouw die beticht werd van
overspel en zuur in haar gezicht gegooid kreeg.
Wat betreft de herkomst van dit fenomeen; Ik geloof dat de grote toename
van heksenvervolgingen in de late middeleeuwen en vroege renaissance
duiden op een haatcampagne tegen sterke, onafhankelijke vrouwen, omdat die
op de een of andere manier een bedreiging vormden voor de monotheïstische,
steeds meer op geld en privébezit georiënteerde maatschappij. Heksen waren
dikwijls vrouwen die de eeuwenoude kennis van plantaardige medicijnen
vertegenwoordigden en in de zogenaamde ‘commons’ (land wat in collectief
bezit was, meestal wilde velden, bossen ed.) rondscharrelden om deze
planten te vinden. Die collectiviteit strookte niet met wat uiteindelijk
de fundering voor het kapitalisme zou worden. Ook waren zogenaamde
‘heksen’ vaak vrouwen die deel uitmaakten van een bepaalde groep heidenen
en in die groepen hadden vrouwen vaak een gelijkwaardiger positie ten
opzichte van de mannen, iets wat de katholieke kerk met argusogen bekeek;
Die zondige Eva’s moesten natuurlijk niet teveel praatjes krijgen. Nee,
een vrouw moest baren en verder vooral niet teveel haar mond opentrekken.
Ze moest zorgen voor een eindeloze stroom baby’s die de plek in konden
nemen van al die doden als gevolg van de pestepidemieën.
En zo werd het vrouwenlichaam tot fabriek gemaakt; er kwam nog net geen
loopband aan te pas om al die gebaarde kinderen op te vangen. En zoals het
vrouwenlichaam tot fabriek werd gemaakt, transformeerde de westerse wereld
ook tot één groot industrieterrein.
De ‘Commons’ verdwenen onder de baksteen en later het beton. En nu? Nu
leven we in een geprivatiseerde wereld waar alles gekocht moet worden;
waar bedrijven als Monsanto de monocultuur preken en de diversiteit van
planten en gewassen onder druk staat. Een wereld waarin de Grote
Farmaceutische Bedrijven de homeopathie en kruidengeneeskunde onder schot
nemen. Waarin de kennis over planten zo magertjes is dat een zwanger stel
per ongeluk hun baby om zeep helpt door de verkeerde kruidenthee te
drinken, waar het wantrouwen tegen de natuurlijke gang van zaken zo groot
is dat vroedvrouwen gecriminaliseerd worden.
En de wereld breekt in duizend stukken en het zaad van alle planten valt
op de dorre aarde waar geen druppel regen meer op valt en de mensen worden
steeds banger en geven steeds meer de controle uit handen en smeken het
bedrijfsleven om ze te dicteren; wat te kiezen? Wat te doen? Een eindeloze
stroom onzin wordt ons via huisdierfilmpjes met huilende Husky’s
opgedrongen en maakt onze hersenen platter dan die zogenaamde aarde waar
die toenemende club aanhangers van complottheorieën in gelooft.
Oef… Ik vrees dat het me even te kwaad werd. Ik had iets minder van mijn
‘toverdrankje’ moeten nuttigen; bij overmatig gebruik stimuleert het de
aanwas van hersenspinsels. Hersenspinsels; wat is dat toch een geweldig
woord…
Groetjes,
Pennyroyal
